«عمل»، در کنار اعتقاد قلبی و اقرار زبانی، یکی از سه پایة دین‌ورزی را تشکیل می‌دهد و در واقع بدون آن همة سلوک دینی و معنوی انسان مختل می‌شود. مولانا ازجمله عارفانی اندیش‌مند است که در سرتاسر کتاب ارج‌مند خود، مثنوی معنوی، توجهی فراوان به مسألة «عمل» کرده است. سخنان او در این باره آن قدر گسترده و ژرف است که طرح همة آن‌ها در حوصلة یک مقالة مختصر نمی‌گنجد و از آن‌جا که بخشی عظیم از سخنان مولانا در این مورد، به پاداش عمل اختصاص دارد و او از زوایای مختلف این مسأله را بررسی کرده است، در مقالة حاضر مسألة «رابطة عمل و پاداش آن» را در مرکز توجه خود قرار داده و کوشیده‌ایم سخنان او در این زمینه را گردآوری، دسته‌بندی و تحلیل کنیم. بطور کلی می‌توان گفت که مولانا در مورد رابطة عمل و پاداش آن، مسایل زیر را مطرح کرده است: فناناپذیری اعمال، بی‌پاسخ نماندن اعمال، یگانگی پاداش و عمل، پیوند رنج‌ها و قبض‌های روحی با کارهای ناپسند، تجسم اعمال، حبط اعمال، کافی نبودن عمل برای دستیابی به حقیقت (ترک عمل)، گسترش مهارناپذیر آثار عمل و بالاخره عمل بلاعوض. پیش‌گفتار مقاله هم به بحثی آسیب‌شناسنانه در مورد نگاه جامعة ایرانی به مسألة عمل و پاداش اختصاص یافته و سه آسیب اساسی در این زمینه را معرفی کرده است: جداسازی عمل از پاداش آن، اعتقاد به ملازمت ایمان و بدبختی در دنیا و بالاخره بی‌توجهی به فرهنگ کسب و کار.
Act alongside solemn belief and verbal acknowledgement constitutes one of the three pillars of Religiosity and in fact without it the spiritual path of man comes to a halt. Mowlana is among the eminent mystic thinkers who has paid much attention to the issue of ‘Act” throughout his noble oeuvre Masnavi. His accounts in this regard are so vast and deep that presenting them is beyond the scope of this article but since a large part of Mowlana’s sayings is concerned with the rewards of act and he has analyzed this issue at length from different angles hence the present article concentrates on the relationship between deed and its reward attempting to compile, classify, and analyze his ideas on this issue. In general, he puts forward the following concepts: Indestructibility of deeds, definite reward in return for deeds, unity of deed and reward, the relationship between suffering and spiritual seizure with misconduct, visualization of deeds, dreadful mistaken deeds, inadequacy of deed for attainment of the truth (non-action), the inevitable spreading of traces of deeds, and finally an act without expectation of a reward.
- قرآن کریم (1377). ترجمة محمّد مهدی فولادوند. تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی .##
- بازرگان، مهدی (1334). راه طی شده. تهران: کانون معرفت.##
- بهایی، محمد بن شیخ حسین عاملی (1415 هـ.ق). الاربعون حدیثاً. قم: مؤسسة نشر اسلامی.##
- بهوند یوسفی، علی‌رضا (1381). عالم مثال و نقش آن در معاد جسمانی. پایان‌نامة کارشناسی ارشد فلسفه و کلام اسلامی، دانش‌گاه قم، دانش‌کده الهیات و معارف اسلامی.##
- پورنام‌داریان، تقی (1382). دیدار با سیمرغ. تهران: پژوهش‌گاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.##
- تجری، محمدعلی (بهار و تابستان 1381). تجسم اعمال از منظر دین و فلسفه. پژوهش‌های فلسفی کلامی، ش 12-11، صص 215-199.##
- حافظ شیرازی (1362). دیوان حافظ. به تصحیح و توضیح دکتر پرویز ناتل خانلری. تهران: شرکت سهامی (خاص) انتشارات خوارزمی.##
- حسن زادة آملی، حسن (1369. انسان و قرآن. تهران: الزهراء.##
ابتدای صفحه