تحلیل سبکی داستان‌های «ایرج» و «رستم و شغاد»، بر اساس دستور نقش‌گرای نظام‌مند هلیدی

بهرامی رهنما, خدیجه; ماحوزی, امیرحسین

تحلیل سبکی داستان‌های «ایرج» و «رستم و شغاد»، بر اساس دستور نقش‌گرای نظام‌مند هلیدی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

¹ استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد یادگار امام خمینی(ره)شهرری، دانش‌گاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

² استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه پیام نور، ایران

چکیده

هلیدی، در زبان‌شناسی نقش‌گرای نظام‌مند، بر سه کارکرد اندیشگانی، بینافردی و متنی ﺗﺄکید فراوان دارد که به وسیله آن‌ها، می‌توان بندهای متون ادبی را مورد تحلیل قرار داد و به سبک خاص شاعر یا نویسنده دست یافت. شاهنامه، ظرفیّت بسیاری برای کاوش در حوزه‌های مختلف، از جمله؛ دستور نقش‌گرا داراست. از این روی، از میان داستان‌های مختلف شاهنامه، دو داستان «ایرج» و «رستم و شغاد» را، بر اساس نظریه هلیدی مورد تحلیل سبکی قرار داده‌ایم. این جستار درصدد است، با روش توصیفی- تحلیلی و با گردآوری اطّلاعات، به شیوه کتابخانه‌یی، ﻣﺴﺄله انواع فرایندها، چگونگی انسجام یافتن متن و فرانقش بینافردی را در این دو داستان‌ مورد بررسی قرار دهد. نتایج تحقیق نشان دهنده آن است که از میان فرایندهای به کار رفته، فرایند مادی، بیشترین بسامد را در هر دو داستان داراست که این، بیانگر رخدادها، کنش‌های عینی و ملموس به کار رفته در صحنه‌ها است. در بخش غیرساختاریِ فرانقش متنی، انسجام دستوری و انسجام واژ‌ه‌ها، سبب پیوستگی و هماهنگی متن گشته است. در انسجام دستوری، ادات ربط، در انسجام واژه‌ها- بازآیی، مولّفه تکرار، در انسجام واژه‌ها- باهم‌آیی، باهم‌آیی متداعی بیشترین بسامد را در هر دو داستان دارا هستند. نوع فعل‌های به کار رفته، گذشته و فاعل‌ها، اغلب آشکار هستند و وجه خبری که بر پای‌بندی حقیقت گزاره‌ها و قطعیّت متن ﺗﺄکید دارد، بسامد فراوانی در این داستان‌ها دارد. بررسی و تطبیق هر سه لایه معنایی نظریه هلیدی در داستان‌های «ایرج» و «رستم و شغاد»، بر ساختاری واحد، یکپارچه و دارای انسجام هر دو متن ﺗﺄکید فراوان دارد.

کلیدواژه‌ها

20.1001.1.23225793.1402.19.1.2.7

عنوان مقاله [English]

The stylistic analysis of the tale of Iraj, and Rostam and Shaghad based on Halliday’s systematic functional grammar

نویسندگان [English]

khadijeh bahrami rahnama ¹
Amir Hossein Mahoozi ²

¹ Assistant Professor of Persian Language and Literature, Yadegar-e-Imam Khomeini(rah)Shahrerey Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran

² Assistant Professor, Persian Literature, Payame Noor University, Iran

چکیده [English]

Abstract
Halliday emphasizes on ideational, interpersonal and textural metafunctions in systematic functional linguistics, which can be useful for analyzing sentences of literary texts and understanding special styles of poets or writers. Shahnameh has the potential of being studied in different fields like linguistics, thus the writer analyzes styles of the stories of Iraj and Rostam and Shaghad, based on Halliday’s theory. This paper is an attempt to study the problem of different processes, interpersonal metafunctions, and textural cohesion in stories of Iraj and Rostam and Shaghad. The results of this study show that among all the used processes, material process has the highest frequency in both stories, which indicate concrete events and actions used in the scenes. In non-structural part of textual metafunction, grammatical and lexical cohesions cause text connections and coordination. In grammatical cohesion, conjunctions and in lexical cohesion reiteration, repetition element has the highest frequency in both stories. Past form of the verbs are used and subjects are often obvious and indicative mood which emphasizes on truthfulness of propositions and certainty of the text has the most frequency in these stories. Investigating and adapting all three semantic layers of Halliday’s theory in the stories of Iraj and Rostam and Shaghad emphasizes on the unified, integrated, coherent structure of both texts.

کلیدواژه‌ها [English]

Functional grammar
Iraj
Rostam and Shaghad
ideational metafunction
textual metafunction
interpersonal metafunction

مراجع

آقاگلزاده، فردوس و همکاران. (1390). «سبکشناسی داستان بر اساس فعل؛ رویکرد نقشگرا»، بهار ادب، سال 4، شمارة 11، صفحه 254-243.
آقاگلزاده، فردوس و همکاران. (1391). «بررسی وجه فعل در زبان فارسی بر پایة نظریة فضاهای ذهنی»، ادب پژوهی، شمارة 20، صفحه 154-135.
-آقاگلزاده، فردوس. (1394). تحلیل گفتمان انتقادی، تهران: علمی و فرهنگی.
ابوالحسنی چیمه،زهرا. (1390). «انواع نمود واژگانی در افعال فارسی»، ادب فارسی، شمارة 6، صفحه 120-101.
تولان،مایکل. (1386). درآمدی نقّادانه- زبانشناسی بر روایت، ترجمة فاطمه علوی و فاطمه نعمتی، تهران: سمت.
دبیرمقدّم، محمّد. (1390). زبانشناسی نظری پیدایش و تکوین دستور زایشی، تهران: سمت.
راشد محصّل، محمّدرضا. (1389). شاهنامه، جلوهگاه روح ملّی، مشهد: بهنشر.
رستگار فسایی، منصور. (1369). تصویرآفرینی در شاهنامه، شیراز: دانشگاه شیراز.
رضایی، والی. (1391). «بررسی نحوی و معنایی فعلهای ایستا در زبان فارسی»، زبان‌شناسی و گویشهای خراسان، دانشگاه فردوسی مشهد، شمارة 7، صص38-23.
سارلی، ناصرقلی و ایشانی، طاهره. (1390). «نظریة انسجام و هماهنگی انسجامی و کاربست آن در یک داستان کمینة فارسی(قصّه نردبان)»، زبانپژوهی دانشگاه الزهرا(س)، شمارة 4، صفحه 77-51.
صفوی، کوروش. (1387). درآمدی بر معنیشناسی، تهران: سورة مهر.
عباسی، محمود و همکاران. (1395). «انسجام واژهها در متن سورﺋﺎلیستی بوف کور بر پایة نظریة هلیدی و حسن»، جستارهای زبانی، دورة 7، شمارة6 (پیاپی 34)، صفحه 308-283.
عمرانپور، محمّدرضا. (1388). «جنبههای زیباشناسی هماهنگی در شعر معاصر»، دانش‌کدة علوم انسانی دانشگاه شهید باهنر کرمان، شمارة25(پیاپی 22)، صفحه 188-159.
فردوسی، ابوالقاسم. (1387). شاهنامة مسکو، بهکوشش سعید حمیدیان، تهران: قطره.
فضایلی، سیّده مریم و همکاران. (1393). «تحلیل سبکشناسی داستان هفت خان رستم در شاهنامه در چارچوب دستور نقشگرای نظاممند هلیدی»، مطالعات زبان و گویشهای غرب ایران، سال 1، شمارة 4، صفحه 142-119.
لاینز، جان. (1391). درآمدی بر معناشناسی زبان، ترجمة کوروش صفوی، تهران: علمی.
لطفیپور ساعدی، کاظم. (1385). درآمدی بر اصول و روش ترجمه، تهران: نشر دانش‌گاهی.
متّحدین، ژاله. (1354). «تکرار، ارزش صوتی و بلاغی آن»، دانشکدة ادبیات و علوم انسانی دانشگاه فردوسی مشهد، سال11، شمارة 43، صفحه 530-483.
مهاجر، مهران و نبوی، محمّد. (1393). بهسوی زبانشناسی شعر، تهران: آگه.
- مهرابی، معصومه و همکاران. (1395). «بررسی سبکشناسی چند حکایت گلستان در پرتو دستور نقشگرای نظاممند هلیدی»، جستارهای زبانی، شمارة1، صفحه 196-173.
میرصادقی،جمال. (1385). عناصرداستان، تهران: سخن.
وحیدیان کامیار، تقی. (1386). دستور زبان فارسی(1)، تهران: سمت.
وفایی، عباسعلی. (1392). دستور توصیفی، بر اساس واحدهای زبان فارسی، تهران: سخن.
هلیدی، مایکل و حسن، رقیه. (1393). زبان، بافت و متن، ابعاد زبان از منظر نشانه‌شناسی اجتماعی، ترجمة محسن نوبخت، تهران: سیاهرود.
Eggins,S. (2007).An Introduction to Systemic Functional Linguistics, Reprinted: New York.
Halliday,M.A.K & Hassan, R. (1976). Cohesion in English, London: Longman.
Halliday, M.A.K & Hassan, R.(1985). Language, Context & Text: Aspects of Language in a Social- Semiotic & Text, Oxford: University Press.
Halliday,M.A.K & Matthiessen, C.I.M.(2004). An Introduction to Functional Grammar, London: Edward Arnold Publication.
Hassan, R.(1985). Lingustics, Language and Verbal Art, Deaken University Press.
Thomson, G.(2004). Introducing Functional Grammar, 2nd ed, New York: Arnold.

References

Aghagolzadeh, Ferdows& Etc (2011)“Story stylistics based on the verb; Role-oriented approach", Bahar-e Adab, Year 4, No. 11, pp. 254-243.
Aghagolzadeh, Ferdows& Etc,(2012) "Investigation of the verb form in Persian language based on the theory of mental spaces", Adab Pazhohi, No. 20, pp. 154-135.
Aghagolzadeh, Ferdous. (2015). Critical Discourse Analysis, Tehran: Elmi Farhangi.
Abolhasani Chimeh, Zahra. (2011). "Types of lexical expression in Persian verbs", Adab Farsi, No. 6, pp. 101-120.
Tolan, Michael. (2007). A critical linguistic introduction to narrative, trans. Fatemeh Alavi and Fatemeh Nemati, Tehran:
Dabir Moghaddam, Mohammad. (2011). Theoretical Linguistics of the Origin and Development of Genitive Grammar, Tehran:
Rashed Mohsel, Mohammad Reza. (2010). Shahnameh, Manifestation of the National Spirit, Mashhad: Beh Nashr.
Rostgar-e Fasaei, Mansour. (1990). Image creation in Shahnameh, Shiraz: Shiraz University.
Rezaei, Vali. (2012). "Syntax and Semantic Analysis of Stative Verbs in Persian", Linguistics and Dialects of Khorasan, Ferdowsi University of Mashhad, No. 7, pp. 23-38.
Sarli, Naser Gholi & Ishani, Tahereh. (2011). "Theory of cohesion and cohesive coordination and its application in a Persian ambush story (Qesse-ye Nardban)", Al-Zahra University language research journal, No. 4, pp. 77-51.
Safavi, Koroush. (2008). An introduction to semantics, Tehran: Sureh-ye Mehr.
Abbasi, Mahmoud and et al. (2016). "The coherence of words in the surrealist text of Bufe Kour based on the theory of Halliday and Hassan", Linguistic essays, vol. 7, No. 6 (series 34), pp. 308 -283.
Emranpour, Mohammad Reza. (2009). "Aesthetic aspects of harmony in contemporary poetry", Faculty of Humanities, Shahid Bahonar University, Kerman, No. 25 (22), pp. 159-188.
Ferdowsi, Abulqasem. (2008). Shahnameh, the Moscou copy by the efforts of Saeed Hamidian, Tehran:
Fazayeli, Seyedah Maryam et al. (2014). "The stylistic analysis of Haft Khan Rostam's story in Shahnameh within the framework of Halliday's systematic functional grammar", studies of language and dialects of western Iran, Department of Humanities Literature, Razi University of Kermanshah, Year 1, No. 4, pp. 119-142.
Lines, John. (2012). An introduction to the semantics of language, trans. Koroush Safavi, Tehran: Elmi
Lotfipour Saedi, Kazem. (2006). An introduction to principles and methods of translation, Tehran: University Press.
Motahedein, Jaleh. (1975). "Repetition, its audio and rhetorical value", Faculty of Literature and Humanities, Ferdowsi University of Mashhad, Year 11, No. 43, pp. 530-483.
Mohajer, Mehran & Nabavi, Mohammad. (2014). Towards the Linguistics of Poetry, Tehran: Agah.
Mehrabi, Masoumeh et al. (2016). "Evaluation of the stylistics of several anecdotes of Golestan in the light of Halliday's systematic functional Grammar ", Linguistic Essays, No. 1, pp. 173-196.
Mirsadeghi, Jamal. (2006). Story elements.Tehran: Sokhan.
Vahidiyan Kamyar, Taghi. (2007). Persian Grammar (1), Tehran: Samt.
Wafaei, Abbas Ali. (2013). Descriptive grammar, based on Persian language units, Tehran: Sokhan.
Halliday, Michael and Hassan, Ruqayeh. (2014). Language, context and text, dimensions of language from the perspective of social semiotics, trans. Mohsen Nobakht, Tehran: Siahroud.
Eggins,S. (2007).An Introduction to Systemic Functional Linguistics, Reprinted: New York.
Halliday,M.A.K & Hassan, R. (1976). Cohesion in English, London: Longman.
Halliday,M.A.K & Hassan, (1985).Language, Context & Text:Aspects of Language in a Social- Semiotic & Text, Oxford: University Press.
Halliday,M.A.K & Matthiessen, C.I.M.(2004). An Introduction to Functional Grammar, London: Edward Arnold Publication.
Hassan, R.(1985). Lingustics, Language and Verbal Art, Deaken University Press.
Thomson, G.(2004). Introducing Functional Grammar, 2nd ed, New York: Arnold.