شاهنامۀ فردوسی دارای ظرفیّتهای علمی جالبتوجّهی در حوزۀ روایتشناسی و دستور زبان روایت است. آنچه در پی میآید، بررسی یک گونۀ روایی به عنوان گفتمان روایی در شاهنامه است که راوی پس از روایت، به یکباره از جهان داستان خارج میشود و روی سخن را به سوی خواننده میگرداند و با او به گفتوگو و مخاطبه مینشیند. اتّخاذ این شیوۀ روایی، معمولاً در پایان هر داستان، بر محور اغراض بلاغی و مقاصد گفتمانی معیّن بنا شده است و در القای حسِّ باورپذیری داستان مؤثّر است و حضور خواننده را به طور برجسته در قاب تصویر قرار میدهد. در این فضای ترسیمشده میتوان کارکرد ارتباطی و عاطفی گفتمان روایی را بویژه با تغییر زمان از گذشته به حال ملاحظه کرد. هم‌چنین رویکرد روایتشناختی این نوع زاویۀ دید، انتقال عواطف، ایدؤلوژی، حالتهای ذهنی و ایجاد حس و درگیری عاطفی مستقیم راوی با خواننده است. حالات ذهنی و دیدگاه‌های ایدؤلوژیکی نویسنده با فرجام کنشها و رویدادها، ارتباط مستقیم و منطقی دارد و به نوعی نویسنده به نقد و قضاوت اعمال و رفتار کنشگران میپردازد و باورهای فکری خود را ابراز میدارد و خواننده نیز ناخودآگاه همان برداشتی را اتّخاذ میکند که نویسنده ابراز داشته است و قضاوت او را میپذیرد. هدف نگارنده در مقالۀ پیشِ رو، ضمن تأکید بر اهمّیّت این گونۀ روایی، تشریح و تبیین مقاصد راوی در گفتوگوی مستقیم با مخاطب است که بر پایۀ نقد روایی و آرای روایتشناسان ساختارگرا چون ولت انجام گرفته است.
The study of narrative discourse in Shahnameh Ferdowsi
نویسندگان [English]
Zolfaghar Allami1؛ Arezo Heidari2
چکیده [English]
Shahnameh enjoys significant scientific capacities in the domain of narratology and the grammar of narration. This article is concerned with the study of a genre of narration namely narrative discourse in Shahnameh in which the narrator upon narrating, all of a sudden exits from the world of the story and addresses the reader in order to have a dialogue with him. Adopting this narrative genre usually at the end of every story is based on rhetorical and exact discourse purposes and is quite influential in inducing the sense of believability of the story and it accentuates the presence of the reader. In such depicted atmosphere one can observe the communicative and emotional function of narrative discourse especially with the time change from the past to present. Also, the narratological approach of this point of view, brings about transmission of emotions, ideology, and mental states which in turn evokes direct emotional involvement with the reader. Author’s mental states and his ideological perspectives has direct logical connection with the outcome of actions and events. In a way the author criticizes and judges the actions and behavior of the characters, reveals his own beliefs so that the reader unconsciously perceives the same notion understood by the author and hence accepts his judgment. The purpose of this article is not only to put emphasis on the significance of this genre of narration but also to fully explain the objectives of the narrator in direct dialogue with the audience. This has been done on the basis of narrative criticism and structuralist narratologists’ views such as Lintvel’s.
- محمّدی، علی و نوشین بهرامیپور. (1390). «تحلیل داستان رستم و سهراب بر اساس نظریّههای روایتشناسی»، ادب پژوهی، دانشگاه گیلان، شمارۀ پانزدهم، صص141-168.
- راشد محصّل، محمّدرضا و فاطمه حسین‌زاده هرویان. (1392). «بررسی پیرنگ، شخصیّت‌پردازی، زاویة دید و تصویرپردازی در داستان رستم با دیو سپید»، متن‌شناسی ادب فارسی، سال 49، شمارة 2، صص121-138.
- یاحقّی، محمّدجعفر و مینا بهنام. (1392). «روایتشناسی داستان فرود سیاوش»، کاوشنامۀ زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه یزد، سال چهاردهم، شمارة 26، صص9-34.
ابتدای صفحه